SAĞLAMLIQ

Açar sözlər: “Polkortolon” tableti, triamsinolon, yüksək effektli maye xromatoqrafiya.

Xülasə. Dərman preparatlarının keyfiyyətinə nəzarəti həyata  keçirtmək üçün müasir analiz üsullarının işlənilib hazırlanması, eləcə də istifadə olunan üsulların daha da təkmilləşdirilməsi əczaçılıq kimyası elminin qarşısında duran vəzifələrindən biridir. Bunun üçün həm təbii mənşəli, həm də sintetik tərkibli dərman vasitələrinin analizi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

İşin məqsədi: “Polkortolon” tabletində triamsinolonun yüksək effektli maye xromatoqrafiya ilə miqdarı analizidir.

Nəticə. Tərkibində trimasinolon olan “Polkortolon” preparatının  YEMX-UB üsulu ilə eynilik və miqdarı təyini aparılmış və bu məqsədlə optimal xromatoqrafik şərait işlənilib hazırlanmışdır. Araşdırmalar zamanı müəyyən edilmişdir ki, trimasinolonun zirvə sahəsinin göstəricisi nümunə məhlulunda 3.196  dəq-də  4357.2219 və standart məhlulda 3.183 dəq-də 4313.8268  nisbi vahiddir, tədqiq edilən maddənin xromatoqramlarda zirvə sahələri yaxşı ayrılır, həlledicinin, köməkçi maddələrin və əsas təsiredici maddənin zirvə sahələrinin təyin edilməsinə maneçilik göstərmir. Təqdim edilən üsul “Polkortolon” preparatının keyfiyyətinə nəzarəti həyata keçirməyə imkan verir.

Tibb təcrübəsində müvəffəqiyyətlə istifadə edilən dərman maddələri içərisində kortikosteroidlərin flüorlu törəmələri xüsusi yer tutur. Qeyd etmək lazımdır ki, bu qrup preparatlar kortikosteroidlərin molekuluna halogenlərin, o cümlədən flüorun daxil edilməsi yolu ilə sintez olunur və nəticədə alınan flüorlu törəmələrin farmakolojı fəallığı yüksəlir [1].

Son illərdə yüksək effektli maye xromatoqrafiya üsulundan dərman preparatlarının analizində daha geniş istifadə olunur. Bu da üsulun yüksək həssaslığa, spesifikliyə və analizin qısa müddətdə yerinə yetirilməsi kimi mühüm üstünlüklərə malik olması ilə əlaqədardır [2]. 

Əsas təsiredici maddəsi triamsinolon olan dərman preparatlarının müasir üsullarla analizi və keyfiyyətinin təyini üzrə tədqiqatlar aktualdır. 

Yüksək efffektli maye xromatoqrafiya üsulu dərman preparatlarında triamsinolonun təyini üçün tətbiq edilmişdir. Təqdim edilən üsul sürətli, sadə, dəqiqdir və dopinq hallarının aşkarlanması üçün asanlıqla tətbiq oluna bilər [3].

Endogen kortikosteroidlərin iştirakı ilə insan plazmasında triamsinolonun (TMC) kiçik konsentrasiyalarının (ng/ml) təyini üçün yeni RP-HPLC metodu işlənib hazırlanmışdır: kortizol (hidrokortizon, F), kortizon (E) və onların metabolitləri, TMC. Hazırlanmış metodun səmərəliliyi TMC kiçik dozada tətbiq edildikdən sonra farmakokinetik tədqiqatlarda təsdiq edilmişdir. Metod az dozalarda TMC-nin müəyyən edilməsində RİA (radioimmunoassay) ilə birləşdirilmiş HPLC üsulu ilə təyin edilə bilər [4].

Tədqiqat işinin məqsədi steroid dərmanların (kortikosteroid) terapevtik sinfinə aid olan yeni dərman preparatının hazırlanması, optimallaşdırılması, eynilik və miqdarı analizi və validasiyası üzrə tədqiqatlar aparılmışdır. Hazırlanmış üsulda spesifiklik, xəttilik, dəqiqlik, düzgünlük və etibarlılıq kimi göstəricilər validasiya olunmuşdur [5].

Sidikdə sintetik kortikosteroidlərin eynilik və miqdarı analizi üçün SPE ilə əks fazalı yüksək effektli maye xromatoqrafiya/mənfi elektrosprey ionlaşdırma kütlə spektrometriya üsulu işlənib hazırlanmış və validasiya olunmuşdur [6].

Poliuretan əsasında və bu biomaterialın deqradasiya məhsulları ilə birbaşa təmasda olan intraokulyar implantlara daxil edilmiş triamsinolon asetonidinin miqdarını təyin etmək məqsədi ilə HPLC metodu işlənib hazırlanmış və validasiya edilmişdir [7].

Aktual əczaçılıq məhsullarında 49 kortikosteroidin aşkarlanması üçün skrininq proseduru işlənib hazırlanmışdır. Bu məhsullar iki gradient sistemindən istifadə edərək əks fazalı HPLC ilə müəyyən edilmişdir. Kortikosteroidləri həm suda, həm də lipiddə həll olunan nümunə komponentlərindən təcrid etmək üçün iki ekstraksiya proseduru işlənilib hazırlanmışdır və kortikosteroidləri nümunənin 0,001% səviyyəsinə qədər aşkarlanmasına imkan vermişdir [8].

İnsan plazmasında kortizol, kortizon, prednizolon və prednizonun miqdarı təyini üçün effektiv, dəqiq və etibarlı üsul işlənib hazırlanmışdır LC–MS/MS metodu işlənilib hazırlanmışdır və prednizolon, kortizol və kortizonun oxşar parçalanma modelinə malik olduğu müəyyən edilmişdir [9].

İnsan plazmasında kortizol, deksametazon, metilprednizolon, prednizon, prednizolon, mikofenol turşusu və mikofenol turşusu qlükuronidin eyni zamanda təyini üçün maye xromatoqrafiya-tandem kütlə spektrometriyası üsulu işlənib hazırlanmışdır [10].

Beləliklə, kortikosteroidlərin flüorlu törəmələri olan bəzi  dərman preparatlarının YEMX ilə analizi aktualdır. 

İşin məqsədi: “Polkortolon” tabletində triamsinolonun yüksək effektli maye xromatoqrafiya ilə miqdarı analizidir.

Material və metodlar:

Reagent və məhlullar.

- Triamsinolon standartı, 99.9% təmizliyə malik (KRKA/Sloveniya, seriya nömrəsi: UG1456);

- Metanol, HPLC Grade( Merck/Almaniya, seriya nömrəsi: I674930 308);

- Dionizə suyu;

Avadanlıq. Eksperimental tədqiqatlar UB-detektorlu HPLC – Agilent 1100 (ABŞ) xromatoqrafında aparılmışdır. Hərəkətsiz faza “Purospher Star RP-18 endcapped” (4.6 x 150 mm) kolonkası, hissəciklərin ölçüsü 5mkm. Hərəkətli faza: metanol-su (60:40). Kolonkanın temperaturu 250C, həlledicinin verilmə sürəti 1.0 ml/dəq., inyeksiya həcmi 10 mkl və dalğa uzunluğu 238 nm-dir. İstifadə edilən həlledicilər yüksək kimyəvi təmizliyə malikdirlər. Analizin aparılma müdddəti 10 dəqiqədir.

Məhlulların hazırlanması.

Hərəkətli fazanın hazırlanması. Hərəkətli faza metanol və suyun 60:40 nisbətinə uyğun hazırlanır və ultrasəsli su hamamı ilə deqazasiya olunur.

Həlledicinin hazırlanması – faza metanol və suyun 60:40 nisbətinə uyğun hazırlanır və ultrasəsli su hamamı ilə deqazasiya olunur.

Tədqiq edilən məhlulu hazırlamaq üçün 0.8753 q “Polkortolon” tableti 50 ml həcmə malik ölçü kolbaya yerləşdirilir, üzərinə 20 ml həlledici əlavə edilərək çalxalanmaqla həll edilir, sonra həcmi həlledici ilə ölçüyə çatdırılır və qarışdırılır. Daha sonra 15 dəq müddətində ultrasəs hamamında saxlanılır. Alınmış məhlul məsamələrinin ölçüsü 0,45 mkm olan ftoroplast filtrdən süzülür. 

Triamsinolonun standart nümunə məhlulunu hazırlamaq üçün 10 mq triamsinolon 50 ml həcmə malik ölçü kolbaya yerləşdirilir, üzərinə 20 ml həlledici əlavə edilərək çalxalanmaqla həll edilir, sonra məhlulun həcmi həlledici ilə ölçüyə çatdırılır və qarışdırılır. Daha sonra 15 dəq müddətində ultrasəs hamamında saxlanılır. 

Nəticələr və müzakirə “Polkortolon” preparatında triamsinolonun miqdarı təyini məqsədilə YEMX-UB üsulunun işlənib hazırlanmasında xromatoqrafik bölünmə üçün optimal şərtləri seçərkən, kolonkanın düzgün seçilməsinin, həlledici sistemin müəyyən edilməsinin, inyeksiya həcminin, temperaturun, dalğa uzunluğunun, mobil fazanın tərkibinin, axın sürətinin müxtəlif göstəriciləri üzrə araşdırmalar aparılmışdır. Tədqiqatlar nəticəsində inyeksiya həcminin 10 mkl, temperaturun 250C, axın sürətinin 1.0 ml/dəq, dalğa üzunluğunun 238 nm, Mf-nın 600/400 nisbəti və “Purospher Star RP-18 endcapped” (4.6 x 150 mm) kolonkasının optimal olduğu müəyyən edilmişdir.

Hərəkətli fazanın hazırlanması. Hərəkətli faza metanol və suyun 60:40 nisbətinə uyğun hazırlanır və ultrasəsli su hamamı ilə deqazasiya olunur.

Həlledicinin hazırlanması – faza metanol və suyun 60:40 nisbətinə uyğun hazırlanır və ultrasəsli su hamamı ilə deqazasiya olunur.

Tədqiq edilən məhlulu hazırlamaq üçün 0.8753 q “Polkortolon” tableti 50 ml həcmə malik ölçü kolbaya yerləşdirilir, üzərinə 20 ml həlledici əlavə edilərək çalxalanmaqla həll edilir, sonra həcmi həlledici ilə ölçüyə çatdırılır və qarışdırılır. Daha sonra 15 dəq müddətində ultrasəs hamamında saxlanılır. Alınmış məhlul məsamələrinin ölçüsü 0,45 mkm olan ftoroplast filtrdən süzülür. 

Triamsinolonun standart nümunə məhlulunu hazırlamaq üçün 10 mq triamsinolon 50 ml həcmə malik ölçü kolbaya yerləşdirilir, üzərinə 20 ml həlledici əlavə edilərək çalxalanmaqla həll edilir, sonra məhlulun həcmi həlledici ilə ölçüyə çatdırılır və qarışdırılır. Daha sonra 15 dəq müddətində ultrasəs hamamında saxlanılır. 

Triamsinolonun standart nümunə məhlulu və “Polkortolon” tabletindən hazırlanmış məhlulun hər birinin YEMX-da 6 dəfə xromatoqramları çəkilir (şəkil1).

 

  

                              (I)                                                               (II)

Şəkil 1. Triamsinolonun standart nümunəsinin (I) və “Polkortolon” preparatının (II) YEMX-UB ilə çəkilən xromatoqramları

Preparatda triamsinolonun miqdarı aşağıda göstərilən formula əsasən hesablanır:

 ;

burada:

S -  nümunənin zirvə sahəsinin orta göstəricisi, nisbi vahidlə;

So - standartın zirvə sahəsinin orta göstəricisi, nisbi vahidlə;

Ms – standartın çəkisi, mq-la

Mn – nümunənin çəkisi, mq-la 

M0/ç- nümunənin orta çəkisi, mq-la

Mtm- tabletdə təsiredici maddənin miqdarı, mq-la

Tədqiq edilən məhlul və triamsinolonun standart işçi məhlulunun hər birinin YEMX-da 6 dəfə  xromatoqramları çəkilir.  Analiz nəticələrinin statistik işlənilməsi Styudentin tα-meyarı üsulu üsulu ilə aparılmışdır.

 

Cədvəl  № 1.

“Polkortolon” preparatında triamsinolonun YEMX-UB ilə miqdarı təyini nəticələrinin metroloji xarakteristikası (Styudentin tα-meyarı üsulu)

Götürülən Polkortolon tabletinin miqdarı, (mq) Götürülən tabletdə təsiredici maddənin miqdarı

(mq) Aşkar miqdar Меtroloji

Xarakteristika

(mq) %

875.3 10 mq (triamsinolon) 9.821 98,21

 

9.824 98,24  

 

9.834 98,34  

 

9.821 98,21  

 

9.851 98,51 A=±0.14%

9.940 99.4 a=|98.28±0,14%|

 

 “Polkortolon” preparatında triamsinolonun YEMX-UB ilə miqdarı təyini nəticələrinin metroloji xarakteristikası Styudentin tα-meyarı üsulu aparılmışdır. Cədvəldən göründüyü kimi üsulun nisbi xətasının ±0.14% olduğu müəyyən edilmişdir və preparatın YEMX-UB ilə miqdarı təyini üsulunun statistik hesablamalarının göstəriciləri müvafiq tələblərə uyğundur. 

Nəticə

Tərkibində trimasinolon olan “Polkortolon” preparatının  YEMX-UB üsulu ilə eynilik və miqdarı təyini aparılmışdır. Araşdırmalar zamanı müəyyən edildi ki, trimasinolonun zirvə sahəsinin göstəricisi nümunə məhlulunda 3.196  dəq-də  4357.2219 və standart məhlulda 3.183 dəq-də 4313.8268  nisbi vahiddir, tədqiq edilən maddənin xromatoqramlarda zirvə sahələri yaxşı ayrılır, həlledicinin, köməkçi maddələrin və əsas təsiredici maddənin zirvə sahələrinin təyin edilməsinə maneçilik göstərmir. Təqdim edilən üsul “Polkortolon” preparatının keyfiyyətinə nəzarəti həyata keçirməyə imkan verir.

 

ƏDƏBİYYAT - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES:

 

1. Süleymanov T., Yusifova C., Babayev N. Əczaçılıq kimyası: Dərslik, I hissə, Bakı, “Universal Poliqraf MMC, 2018, 896 səh. 

2..Olah E,.Fekete S,Fekete J. Comparative study of new shell-type, sub 2-mm fully porous and monolith stationary phases, focusing on mass-transfer resistance // Chromatogr. A, - 2010. 1217 (23), - p. 3642-3653.

3. Goyal R.N., Gupta V.K., Chatterjee S. A sensitive voltammetric sensor for determination of synthetic corticosteroid triamcinolone, abused for doping // Biosensors and Bioelectronics, 2009, vol.24, Iss.12, pp. 3562-3568

4. Główka F.K., Karaźniewicz M., Lipnicka E. RP-HPLC method with fluorescence detection for determination of small quantities of triamcinolone in plasma in presence of endogenous steroids after derivatization with 9-anthroyl nitrile; pharmacokinetic studies // Journal of Chromatography B, 2006, vol.24, pp. 54-61

5. Nazir A., Masih M., Iqbal M. Formulation, optimization, qualitative and quantitative analysis of new dosage form of corticosteroid // Future Journal of Pharmaceutical Sciences, 2021, vol.7, Iss.208, pp. 1-11

6. Andersen J.H., Hansen L.G., Pedersen M. Optimization of solid phase extraction clean up and validation of quantitative determination of corticosteroids in urine by liquid chromatography–tandem mass spectrometry // Analytica Chimica Acta, 2008, vol.617, Iss.1–2, pp. 216-224

7. Pereira A.F., Santos M.C.M., Da Costa V.M., [et al.] Development and validation of a high performance liquid chromatographic method for determination of triamcinolone acetonide from polyurethaneintraocular implants // International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, 2012, vol. 4, pp. 132-136

8. Reepmeyer J.C. Screening for corticosteroids in topical pharmaceuticals by hplc with a scanning ultraviolet detector Journal of Liquid Chromatography & Related Technologies, 2000, vol.24, Iss.5, pp. 693-709

9. Ionita I.A., Fast D.M., Akhlaghi F. / Development of a sensitive and selective method for the quantitative analysis of cortisol, cortisone, prednisolone and prednisone in human plasma // Journal of Chromatography B, 2009, vol.877, Iss.8–9, pp. 765-772

10..Difrancesco R, Frerichs V., Donnelly J. [et al.] / Simultaneous determination of cortisol, dexamethasone, methylprednisolone, prednisone, prednisolone, mycophenolic acid and mycophenolic acid glucuronide in human plasma utilizing liquid chromatography–tandem mass spectrometry // Journal of Chromatography B, 2007, vol.859, Iss.1, pp. 42-51